KOŚCIÓŁ ŚW. ALEKSANDRA

W centrum Suwałk, na terenie parku Konstytucji 3 Maja, w miejscu dawnego rynku, można odnaleźć tablicę wskazującą lokalizację, gdzie w latach 1710–1714 kameduli wigierscy zbudowali drewniany kościół pw. św. Krzyża. Początkowo funkcjonował on jako kapelania obsługiwana przez bernardynów, a dopiero 19 listopada 1788 roku został podniesiony do rangi parafii. Przy kościele znajdował się cmentarz grzebalny, który został zlikwidowany w 1820 roku i przeniesiony na zachodnie obrzeża miasta, za rzekę Czarną Hańczę.

W 1816 roku Suwałki awansowały do rangi siedziby władz wojewódzkich, co zapoczątkowało zmiany w infrastrukturze miasta. Po lustracji przeprowadzonej w 1819 roku przez namiestnika Królestwa Polskiego, gen. Józefa Zajączka, rozpoczęto szeroko zakrojone prace urbanistyczne. Rozebrano stary ratusz, a w miejscu dawnego rynku założono ogród spacerowy. Na północnej pierzei tego terenu wzniesiono nowy kościół pw. św. Aleksandra, który miał pełnić funkcję katedry w przypadku ulokowania w Suwałkach siedziby biskupiej. Projekt świątyni, autorstwa Piotra Aignera, nawiązywał do kościoła św. Aleksandra w Warszawie i wyróżniał się klasycystyczną fasadą z monumentalnym sześciokolumnowym portykiem, trójkątnym frontonem oraz wieżami zwieńczonymi półkolistymi kopułami. Kamień węgielny został poświęcony 20 czerwca 1820 roku.

Chociaż główne prace budowlane zakończono stosunkowo szybko, wykończenie i wyposażenie świątyni trwało niemal dekadę. Pierwszą mszę odprawiono tam dopiero 14 września 1829 roku. W 1834 roku stary kościół św. Krzyża został rozebrany, a jego wyposażenie, takie jak ołtarz główny, ambona i konfesjonały, przeniesiono do kościoła w Jeleniewie. Niektóre obrazy znalazły nowe miejsce w kościele św. Aleksandra.

Kościół przeszedł remont w latach 1843–1845. Wykonano wtedy trzy nowe drewniane ołtarze i ambonę. W ołtarzu głównym umieszczono obraz Pana Jezusa Ukrzyżowanego, a w bocznych – św. Antoniego Padewskiego i Matki Boskiej Szkaplerznej. Przed wejściem ustawiono figury św. Romualda i św. Benedykta, które przeniesiono z klasztoru wigierskiego. Po zakończeniu prac, 14 września 1845 roku, odbyła się konsekracja świątyni.

Kolejny remont miał miejsce w 1856 roku, podczas którego nadbudowano wieże, powiększono okna oraz naprawiono dach i strop. W 1881 roku z powodu wzrostu liczby wiernych dobudowano kaplicę Zbawiciela Jezusa Chrystusa po wschodniej stronie świątyni, a dwa lata później kaplicę św. Anny po stronie zachodniej. W 1888 roku za ołtarzem głównym wzniesiono zakrystię. Obrazy w kaplicach, autorstwa Kazimierza Górnickiego, przedstawiały Chrystusa w Ogrójcu i św. Annę.

Kościół św. Aleksandra był miejscem wielu ważnych wydarzeń w historii Suwałk. W latach 60. XIX wieku odbywały się tu patriotyczne nabożeństwa i manifestacje. W 1919 roku świątynia była świadkiem powitania polskich wojsk, pogrzebu powstańców sejneńskich oraz mszy, podczas której Józef Piłsudski wręczył sztandar 41 Suwalskiemu Pułkowi Piechoty.

Podczas II wojny światowej kościół był jedyną czynną świątynią rzymskokatolicką w mieście. 20 kwietnia 1940 roku Niemcy otoczyli kościół podczas nabożeństwa, aresztując wielu działaczy społecznych i przedstawicieli suwalskiej inteligencji, których następnie osadzono w obozach koncentracyjnych. W październiku 1944 roku Niemcy wysadzili wieże kościoła, niszcząc część fasady, dach i jedną ze ścian. Po wojnie świątynia została odbudowana, a wieże zrekonstruowano w 1961 roku.

W 1992 roku kościół św. Aleksandra podniesiono do rangi konkatedry diecezji ełckiej. Wewnątrz można podziwiać XIX-wieczne ołtarze, malowidła oraz liczne tablice pamiątkowe poświęcone wojsku, organizacjom konspiracyjnym i uczestnikom walk o niepodległość Polski.